کد مطلب:315383 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:605
صفات دهگانه برای زنان خوب و بد
در وافی از جابر انصاری از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده كه فرمود: خیر نسائكم الولود الودود العفیفة العزیزة فی اهلها المتبرجة مع زوجها الحصان علی غیره التی تسمع قوله و تطیع امره و اذا خلابها بذلت له ما یرید منها و لم تبذل كتبذل الرجل [1] زن خوب را به ده صفت یاد فرموده: اول آنكه بسیار اولاد آورد. دوم آنكه با عفت باشد. سوم آنكه نزد خویشان و بستگانش به عزت باشد. چهارم آنكه با شوهر خود فروتنی و كوچكی كند. پنجم آنكه با مرد خود با زینت باشد و اظهار زینت كند. ششم آنكه با غیر شوهر با عفت و ترك زینت كند. هفتم آنكه بشنود گفتار شوهر را. هشتم آنكه اطاعت كند امر او را. نهم آنكه چون با او خلوت كند هر چه بخواهد از او بذل كند و خودداری نكند. و دهم آنكه بذل و بخشش نكند مثل بخشش مردها. پس از آن فرمود: خبر دهم شما را به بدهای زنها. زن بد آن است كه با خویشان و بستگان خود كوچكی و ذلت داشته باشد و با شوهر خود به عزت و تكبر باشد و اولاد نیاورد و حقد و كینه دل باشد و از عمل قبیح پرهیز نكند و در غیاب شوهر خود را زینت كند و با شوهر ترك زینت نماید و نشنود سخن او را و اطاعت نكند امر او را و چون شوهر با او خلوت كند منع كند شوهر را از خود و آنچه خواهد امتناع نماید و عذر شوهر نپذیرد و از خطا نگذرد.
[ صفحه 68]
و عن الصادق علیه السلام اغلب الاعداء المؤمن زوجة السوء [2] و من دعاء النبی اعوذبك من امراة تشیبنی قبل مشیبی [3] و قال افضل نساء امتی اصبحهن وجها و اقلهن مهرا [4] و قال اعلموا ان المراة السوداء اذا كانت و لودا احب من الحسناء العاقر [5] .
یعنی زن سیاه چهره كه اولاد آورد بسیار بهتر است از زن خوش صورتی كه اولاد نیاورد و عقیم باشد. راقم حروف گوید ترغیب و تحریص بر ازدواج نیست مگر برای تولید و كثرت نسل انسان كه اشرف مخلوقات است كه فرمود:
«و لقد كرمنا بنی آدم و حملنا هم فی البر و البحر و رزقناهم من الطیبات و فضلناهم علی كثیر ممن خلقنا تفضیلا» [6] .
و همانا فرزندان آدم را بسیار گرامی داشتیم و آنها را در خشكی و دریا [با سوار كردن بر مركب] حمل كردیم و از روزیهای پاكیزه عطا كردیم و بر بسیاری از مخلوقات برتری دادیم.
و كثرت افراد و جمعیت آن چیزی است كه مطلوب تمام ملل و دانشمندان عالم است و تمام موجودات بالفطره و بالاستعداد و جبلت خود می خواهند به مقام انسانیت و بشریت برسند كه فرمود: یابن آدم خلقت الاشیاء لاجلك و خلقتك لاجلی [7] یعنی ای پسر آدم همه چیز را برای تو خلق كردم و تو را برای خود خلق و ایجاد نمودم و ترغیب به زنهای صالحه برای آن است كه زن كانّه كارخانه آدم سازی است و مایه ی بقای نسل است و نسل خوب از زنهای خوب غالبا تولید می شود این است كه در وافی نقل شده از
[ صفحه 69]
شارع اسلام رسول خدا صلی الله علیه و آله كه: «ما استفاد امر بعد الاسلام افضل من زوجة مسلمة تسره اذا نظر الیها و تطیعه اذا امرها و تحفظه اذا غاب عنها فی نفسها و ماله و فی روایة تعینه علی امر الدنیا و الاخرة [8] .
یعنی استفاده نكرده است مرد مسلمانی بعد از اسلام به چیزی كه بهتر باشد از زن صالحه مسلمانی كه چون نظر به سوی او كند مسرور شود و چون به او امر كند اطاعت نماید و چون از او غایب شود خود و مال او را حفظ نماید و یاور او باشد در امر دنیا و آخرت».
و فرمود: اختاروا لنطفكم فان الخال احد الضجیعین [9] یعنی اختیار مورد خوب كنید برای نطفه خود كه چنانچه پدر ضجیع فرزند است و مربی او می شود بساهست خال (دائی) مربی او می شود.
و در روایت دیگر است: تخیروا لنطفكم فان الابناء یشبه بالاخوال [10] كلمه معروفی است فرزند حلال زاده شبیه به خالو می شود و در قرآن فرموده: و قدموا لانفسكم [11] گفته اند مراد طلب فرزند است و مراد آن است كه زنان پارسا طلب كنید تا فرزند صالح آورند. چنانچه فرمود: تخیروا النطفكم اختیار كنید برای نطفه هاتان یعنی برای فرزندان خود فانظر فی ای نصاب تضع ولدك فان العرق دساس [12] و فرمود: ایاكم و الخضراء الدمن [13] از زنهای بی دین و بی عفت پرهیز كنید.
ظاهرش چون گور كافر پر حلل
باطنش قهر خدا عزوجل
نظر به این اسرار و حكم و توصیه و سفارش، امیرالمؤمنین علیه السلام به عقیل فرمود: خواستگاری زن به آن خصوصیات مذكور را كه بایستی از قبیله محترمی و شجاعی باشد. آن وقت پس از آن دقت نظر در خواستن و تزویج آن زبده ی مخدرات و مجللات و آن یگانه صدف مصفا ام البنین علیهاالسلام چنین یگانه در شاهواری مثل اباالفضل علیه السلام با آن برادران ارجمند تولید می شود كه شهره ی آفاق و قبله ی اهل مجاهده و
[ صفحه 70]
عرفان و مردان راه حق و یقین می شود.
پس این ازدواج امیرالمؤمنین علی علیه السلام به این خصوصیات یك تعلیم و تدریسی است برای مسلمانان در امر ازدواج كه دقت كنند در امر تزویج و با دستور و آداب شرعیه ی مذكوره عمل نمایند تا به خیر دنیا و آخرت و اولاد صالح كه ثمره ی عمر و هستی انسان است و مایه ی حیات جاودانی است برسند. اما از آن جایی كه اغلب مردم كارها را از روی جهل و نادانی و خلاف گفته پیشوایان دین می كنند، این امر را هم به مسامحه و سهل انگاری انجام می دهند و اغلب در مقام ازدواج نظر به رفع شهوت یا جمال و مال است و توجهی به بقاء نسل صالح و تولیدی برای عالم انسانیت نیست و علاقه به بقای خود در دو عالم ندارند. مثلا اگر اهل زراعتی بخواهد قسمتی از حبه جو كشت كند، در پاك بودن زمین و وقت كشت و پاكی تخم آن و تربیت آن می كند. اما در كشتن و افشاندن بذر و تخم انسانیت كه گل سر سبد موجودات و علت غائی عالم است، به كل از هر جهت غفلت می شود كه در قرآن عظیم فرمود: نسائكم حرث لكم [14] نه در پاك بودن محل آن دقت می شود، چرا كه زنهای پاك دامن خود را بعضی صرف نظر كرده، به زنهای فواحش آلوده به رجس و خبائث می پردازند یا نظر دارند و نه در پاكی تخم آن دقت می كنند. چرا كه از لقمه ی حرام و شبهه تهیه می شود و نه در وقت و محل آن دقت می شود. چرا كه برای وقت جماع دستوراتی رسیده از آن كسانی كه عالم به اسرار و حقایق امور بوده اند. بعضی اوقات و امكنه است سبب می شود كه فرزندی خون خوار شود، مثل اینكه در زیر درخت میوه دار باشد و بعضی اوقات است كه اگر در آن وقت نطفه منعقد شود، فرزندی دشمن دین و اهل دین گردد، مثل آنكه در حال حیض زن باشد و بعضی اوقات است كه فرزند ناقص الخلقه یا بد خلق و بد قلب و بدخواه مردم شود. مثل آنكه در شب عید قربان یا شب نیمه شعبان باشد و بعضی اوقات و حالات است كه اسباب كوردلی و بخیلی اولاد می شود مثل آنكه در حال حمل زن بی وضو جماع كند چون نطفه مؤمن محترم است و در حال شهوت مكروه است با حمل زن با او
[ صفحه 71]
مقاربت نمودن، پس فرمودند: وضو بگیر مثل آنكه وقت مسجد رفتن مستحب است با وضو باشند المؤمن اعظم حرمة من الكعبه [15] و فرمودند: در آفتاب اگر نطفه ای منعقد شود، انسان مادام العمر فقیر باشد و اگر در بام خانه مجامعت شود آن بچه سقط گردد.
و از شارع اسلام و پیشوایان دین و مربیان عالم انسانیت آداب و سنن برای وقت و محل كیفیت و كمیت ازدواج رسیده و علماء حقه به طور عربی و فارسی نوشته اند و این احقر نیز در كتاب افاضات عظیمه نوشته ام كه در بیان آداب و سنن شرعیه و در سنه 1348 هجری به طبع رسیده، به آن و سایر كتب مفصله مراجعه شود. این مختصر موقعیت ذكر آنها را ندارد و مقصود اشاره و ذكر شمه ای از آن بود، من جمله از جهات ترغیب به ازدواج آن است كه تزویج موجب مزید رزق است. در كتاب وافی است:
«قال رسول الله تزوجوا للرزق فان لهن البركة [16] .
یعنی فرمود پیغمبر صلی الله علیه و آله زن بخواهید برای رزق خود چرا كه در تزویج آنها بركت است».
و فرمود: كسی كه ترك تزویج كند از ترس عیالمندی و فقر فقد اساء ظنه بالله [17] پس او بدگمان شده به خدا. چرا كه خداوند فرموده: (ان یكونوا فقراء یغنهم الله من فضله) [18] اگر فقیر باشید و عیال بگیرید خداوند از فضل و كرم خود شما را غنی فرماید.
در وافی نقل فرموده از اسحق ابن عمار. گفت: عرض كردم به حضرت ابی عبدالله صادق علیه السلام حدیثی كه مردم می گویند مردی آمد نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله شكایت كرد از حاجت و فقر، پس او را امر به ازدواج فرمود. پس ازدواج نمود. باز آمد و شكایت از حاجت نمود، حضرت او را امر به تزویج نمود تا سه مرتبه، آیا این حدیث حق و صدق است؟
[ صفحه 72]
ابوعبدالله امام صادق علیه السلام فرموده: نعم هو حق ثم قال الرزق مع النسأ و العیال بلی حق است و رزق با زن و عیال است [19] .
و اما مقام دوم كه جهت ترغیب و تاكید در حسن سلوك و حسن معاشرت بانسوان باشد خدا در قرآن فرموده: و عاشروهن بالمعروف فان كرهتموهن فعسی ان تكرهوا شیئا و یجعل الله فیه خیرا كثیرا [20] یعنی مخالطه و صحبت كنید با زنهای خود به خوبی، پس اگر كراهت دارید از ایشان، بسا چیزها كه از آنها كراهت دارید ولی خداوند قرار می دهد در آنها خیر و نیكی بسیاری. از اینجا معلوم می شود اگر مردی گرفتار زن بداخلاقی شود و از او كراهت داشته باشد و برای خدا با او بسازد و صبر كند خداوند در دنیا و آخرت برای او خیر بسیاری مقرر فرماید كه من جمله فرمودند ثواب صبر ایوب برای او نوشته شود و اگر كراهت برای بد صورتی او باشد. نوشته اند بعضی از حكماء و دانشمندان زن خوش صورت نمی خواستند، برای آنكه اگر خوش صورت باشد سبب كثرت مجامعت شود و آن سبب و موجب كم شدن قوا و كوتاهی عمر است و در سوره ی بقره آیه 229 فرموده: فامساك بمعروف او تسریح باحسان یعنی درباره زنهای خود یا نگاه داشتن به خوبی و یا رها كردن به نیكی، پس بایستی زن را یا خوشدل نگاه داشت یا به نیكی و خوشوقتی او را رها نمود و در آیه قبل از آن فرموده: و لهن مثل الذی علیهن بالمعروف و للرجال علیهن درجة [21] یعنی و زنان را نیز بر مردان حقی باشد مانند آنكه مردان را بر ایشان حقی باشد.
در حدیث وارد است كه زن معاذ، رسول را گفت یا رسول الله صلی الله علیه و آله حق زنان بر مردان چیست؟ فرمود: آنكه بر روی ایشان نزنند و ایشان را زشت نخوانند و از آنچه خورند ایشان را نیز دهند و آنچه پوشند ایشان را هم پوشانند و از ایشان هجران ننمایند و فرمود: ایشان اسیرانند نزد شما و مالك نباشند بر نفس خود هیچ چیز را و به امانت خدا ایشان را گرفته اید و به فرموده ی خداوند ایشان را بر خود حلال نموده اید.
[ صفحه 73]
و در تفسیر شیخ ابوالفتوح رحمةالله علیه نقل شده از میمونة زوجة النبی كه رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خیار الرجال من امتی خیارهم لنسائهم و خیر النساء من امتی خیر هن لازواجهن یعنی بهترین مردان از امت من آنها باشند كه خیر و احسان كنند زنان خود را و بهترین زنان امت من آنها باشند كه خیر و خوبی كنند با شوهرهای خود و چون حمل بردارند در هر شب و روزی اجر هزار شهید برای آنها باشد كه در راه حق كشته شده صابرا محتسبا و هر یك از ایشان را در بهشت فضیلت دهند بر حورالعین به مقدار فضیلت من بر كمتر كس از امت من و بهترین زنان امت من آنان باشند كه رضای شوهر نگاه دارند در هر چه كه او خواهد مادامی كه معصیت بر خدا نباشد و بهترین مردان از امت من آن باشد كه با اهل خود به رفق و لطف نماید یعنی به مدارا و ملایمت و مرحمت زندگانی كند، چنانچه مادر به لطف با فرزند خود كند. هر مردی از ایشان را یعنی با این اخلاق در شب و روزی اجر صد شهید باشد كه در راه حق كشته شود صابرا محتسبا. عمر بن خطاب گفت: یا رسول الله صلی الله علیه و آله چون است كه مردان را مزد شهید باشد و زنان را مزد هزار شهید؟ حضرت فرمود: ندانی كه مزد زنان از مردان بیش باشد و ثوابش نزد خداوند تمامتر بود و خدای تعالی در بهشت درجات مرد رفیعتر كند به رضای زن از او و به دعای زن او را. بعد از آن فرمود آیا ندانستی بعد از شرك به خدا هیچ گناهی وزر و وبالش بیشتر نیست از آنكه زن معصیت و مخالفت شوهر خود كند و فرمود بترسید در حق دو ضعیف؛ زن، و یتیم كه شما به واسطه ایشان نزد خداوند مسئول می باشید و از شما بپرسند از ایشان. هر كه با ایشان احسان كند به رحمت و رضوان رسد، هر كه به ایشان بدی كند مستوجب سخط خدای تعالی شود. حق مرد بر زن چون حق من است بر شما و هر كه حق من ضایع كند باز گردد به غضب خدا و مأوای او دوزخ است و آن بد جائی است. چون حدیث شریفی بود بتمامه نقل شد [22] .
و بعضی از علماء - رحمة الله علیهم - در بعضی كتب خود حقوق مرد را بر زن هفده چیز شمار نموده اند و حقوق زن را بر مرد سی چیز به شمار آورده اند و بسیاری از آنها مستحب است، به كتب مفصله در این باب رجوع شود. و للرجال علیهن درجة و مردان را بر زنان درجه و فضل و پایه ای است [23] در بیان مراد از این درجه و مزیت و فضل اختلافی است:
عبدالله بن عباس گفته مهر و نفقه اوست و بعضی گفته اند مزیت و فضیلت مرد بر او به مزید عقل است و بعضی گفته اند به مزید میراث مرد است و بعضی گفته اند
[ صفحه 74]
به وجوب جهاد است بر مرد. جابر و انس بن مالك به دو روایت روایت كرده اند كه پیك زنان نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و گفت: یا رسول الله ذهب الرجال بفضل الجهاد فما لنا یعنی: مردان فضیلت جهاد بردند، پس ما را چیست؟ حضرت فرمود: سلام مرا به ایشان برسان و بگو طاعت شوهران داشتن، ایشان را برابر جهاد و شهادت باشد و لكن كم باشد كه به جای آورند [24] و روایت دیگر فرمود: مهنة احد یكن فی بیتها تدرك عمل المجاهدین فی سبیل الله یعنی خدمت و زحمت یكی از شما در خانه خودتان ثواب جهاد فی سبیل الله دارد [25] و بعضی گفته اند به آن است كه طلاق به دست مردان است و برخی گویند به آن است كه مردان را از زنان عده نباشد و زنها از مردان باید عده بگیرند بعد از طلاق و وفات. و بعضی گفته اند به گواهی و شهادت است كه شهادت دو زن به جای یك مرد محسوب است.
جمعی گویند به قوت بر عبادت است، بلكه به تمام قوای بدنی و ادراكی چنانچه دانشمندان گفته اند قوت ادراكی و جسمی زن ثلث مرد است و در جای دیگر از قرآن فرموده: الرجال قوامون علی النساء [26] .
[ صفحه 75]
[ صفحه 68]
و عن الصادق علیه السلام اغلب الاعداء المؤمن زوجة السوء [2] و من دعاء النبی اعوذبك من امراة تشیبنی قبل مشیبی [3] و قال افضل نساء امتی اصبحهن وجها و اقلهن مهرا [4] و قال اعلموا ان المراة السوداء اذا كانت و لودا احب من الحسناء العاقر [5] .
یعنی زن سیاه چهره كه اولاد آورد بسیار بهتر است از زن خوش صورتی كه اولاد نیاورد و عقیم باشد. راقم حروف گوید ترغیب و تحریص بر ازدواج نیست مگر برای تولید و كثرت نسل انسان كه اشرف مخلوقات است كه فرمود:
«و لقد كرمنا بنی آدم و حملنا هم فی البر و البحر و رزقناهم من الطیبات و فضلناهم علی كثیر ممن خلقنا تفضیلا» [6] .
و همانا فرزندان آدم را بسیار گرامی داشتیم و آنها را در خشكی و دریا [با سوار كردن بر مركب] حمل كردیم و از روزیهای پاكیزه عطا كردیم و بر بسیاری از مخلوقات برتری دادیم.
و كثرت افراد و جمعیت آن چیزی است كه مطلوب تمام ملل و دانشمندان عالم است و تمام موجودات بالفطره و بالاستعداد و جبلت خود می خواهند به مقام انسانیت و بشریت برسند كه فرمود: یابن آدم خلقت الاشیاء لاجلك و خلقتك لاجلی [7] یعنی ای پسر آدم همه چیز را برای تو خلق كردم و تو را برای خود خلق و ایجاد نمودم و ترغیب به زنهای صالحه برای آن است كه زن كانّه كارخانه آدم سازی است و مایه ی بقای نسل است و نسل خوب از زنهای خوب غالبا تولید می شود این است كه در وافی نقل شده از
[ صفحه 69]
شارع اسلام رسول خدا صلی الله علیه و آله كه: «ما استفاد امر بعد الاسلام افضل من زوجة مسلمة تسره اذا نظر الیها و تطیعه اذا امرها و تحفظه اذا غاب عنها فی نفسها و ماله و فی روایة تعینه علی امر الدنیا و الاخرة [8] .
یعنی استفاده نكرده است مرد مسلمانی بعد از اسلام به چیزی كه بهتر باشد از زن صالحه مسلمانی كه چون نظر به سوی او كند مسرور شود و چون به او امر كند اطاعت نماید و چون از او غایب شود خود و مال او را حفظ نماید و یاور او باشد در امر دنیا و آخرت».
و فرمود: اختاروا لنطفكم فان الخال احد الضجیعین [9] یعنی اختیار مورد خوب كنید برای نطفه خود كه چنانچه پدر ضجیع فرزند است و مربی او می شود بساهست خال (دائی) مربی او می شود.
و در روایت دیگر است: تخیروا لنطفكم فان الابناء یشبه بالاخوال [10] كلمه معروفی است فرزند حلال زاده شبیه به خالو می شود و در قرآن فرموده: و قدموا لانفسكم [11] گفته اند مراد طلب فرزند است و مراد آن است كه زنان پارسا طلب كنید تا فرزند صالح آورند. چنانچه فرمود: تخیروا النطفكم اختیار كنید برای نطفه هاتان یعنی برای فرزندان خود فانظر فی ای نصاب تضع ولدك فان العرق دساس [12] و فرمود: ایاكم و الخضراء الدمن [13] از زنهای بی دین و بی عفت پرهیز كنید.
ظاهرش چون گور كافر پر حلل
باطنش قهر خدا عزوجل
نظر به این اسرار و حكم و توصیه و سفارش، امیرالمؤمنین علیه السلام به عقیل فرمود: خواستگاری زن به آن خصوصیات مذكور را كه بایستی از قبیله محترمی و شجاعی باشد. آن وقت پس از آن دقت نظر در خواستن و تزویج آن زبده ی مخدرات و مجللات و آن یگانه صدف مصفا ام البنین علیهاالسلام چنین یگانه در شاهواری مثل اباالفضل علیه السلام با آن برادران ارجمند تولید می شود كه شهره ی آفاق و قبله ی اهل مجاهده و
[ صفحه 70]
عرفان و مردان راه حق و یقین می شود.
پس این ازدواج امیرالمؤمنین علی علیه السلام به این خصوصیات یك تعلیم و تدریسی است برای مسلمانان در امر ازدواج كه دقت كنند در امر تزویج و با دستور و آداب شرعیه ی مذكوره عمل نمایند تا به خیر دنیا و آخرت و اولاد صالح كه ثمره ی عمر و هستی انسان است و مایه ی حیات جاودانی است برسند. اما از آن جایی كه اغلب مردم كارها را از روی جهل و نادانی و خلاف گفته پیشوایان دین می كنند، این امر را هم به مسامحه و سهل انگاری انجام می دهند و اغلب در مقام ازدواج نظر به رفع شهوت یا جمال و مال است و توجهی به بقاء نسل صالح و تولیدی برای عالم انسانیت نیست و علاقه به بقای خود در دو عالم ندارند. مثلا اگر اهل زراعتی بخواهد قسمتی از حبه جو كشت كند، در پاك بودن زمین و وقت كشت و پاكی تخم آن و تربیت آن می كند. اما در كشتن و افشاندن بذر و تخم انسانیت كه گل سر سبد موجودات و علت غائی عالم است، به كل از هر جهت غفلت می شود كه در قرآن عظیم فرمود: نسائكم حرث لكم [14] نه در پاك بودن محل آن دقت می شود، چرا كه زنهای پاك دامن خود را بعضی صرف نظر كرده، به زنهای فواحش آلوده به رجس و خبائث می پردازند یا نظر دارند و نه در پاكی تخم آن دقت می كنند. چرا كه از لقمه ی حرام و شبهه تهیه می شود و نه در وقت و محل آن دقت می شود. چرا كه برای وقت جماع دستوراتی رسیده از آن كسانی كه عالم به اسرار و حقایق امور بوده اند. بعضی اوقات و امكنه است سبب می شود كه فرزندی خون خوار شود، مثل اینكه در زیر درخت میوه دار باشد و بعضی اوقات است كه اگر در آن وقت نطفه منعقد شود، فرزندی دشمن دین و اهل دین گردد، مثل آنكه در حال حیض زن باشد و بعضی اوقات است كه فرزند ناقص الخلقه یا بد خلق و بد قلب و بدخواه مردم شود. مثل آنكه در شب عید قربان یا شب نیمه شعبان باشد و بعضی اوقات و حالات است كه اسباب كوردلی و بخیلی اولاد می شود مثل آنكه در حال حمل زن بی وضو جماع كند چون نطفه مؤمن محترم است و در حال شهوت مكروه است با حمل زن با او
[ صفحه 71]
مقاربت نمودن، پس فرمودند: وضو بگیر مثل آنكه وقت مسجد رفتن مستحب است با وضو باشند المؤمن اعظم حرمة من الكعبه [15] و فرمودند: در آفتاب اگر نطفه ای منعقد شود، انسان مادام العمر فقیر باشد و اگر در بام خانه مجامعت شود آن بچه سقط گردد.
و از شارع اسلام و پیشوایان دین و مربیان عالم انسانیت آداب و سنن برای وقت و محل كیفیت و كمیت ازدواج رسیده و علماء حقه به طور عربی و فارسی نوشته اند و این احقر نیز در كتاب افاضات عظیمه نوشته ام كه در بیان آداب و سنن شرعیه و در سنه 1348 هجری به طبع رسیده، به آن و سایر كتب مفصله مراجعه شود. این مختصر موقعیت ذكر آنها را ندارد و مقصود اشاره و ذكر شمه ای از آن بود، من جمله از جهات ترغیب به ازدواج آن است كه تزویج موجب مزید رزق است. در كتاب وافی است:
«قال رسول الله تزوجوا للرزق فان لهن البركة [16] .
یعنی فرمود پیغمبر صلی الله علیه و آله زن بخواهید برای رزق خود چرا كه در تزویج آنها بركت است».
و فرمود: كسی كه ترك تزویج كند از ترس عیالمندی و فقر فقد اساء ظنه بالله [17] پس او بدگمان شده به خدا. چرا كه خداوند فرموده: (ان یكونوا فقراء یغنهم الله من فضله) [18] اگر فقیر باشید و عیال بگیرید خداوند از فضل و كرم خود شما را غنی فرماید.
در وافی نقل فرموده از اسحق ابن عمار. گفت: عرض كردم به حضرت ابی عبدالله صادق علیه السلام حدیثی كه مردم می گویند مردی آمد نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله شكایت كرد از حاجت و فقر، پس او را امر به ازدواج فرمود. پس ازدواج نمود. باز آمد و شكایت از حاجت نمود، حضرت او را امر به تزویج نمود تا سه مرتبه، آیا این حدیث حق و صدق است؟
[ صفحه 72]
ابوعبدالله امام صادق علیه السلام فرموده: نعم هو حق ثم قال الرزق مع النسأ و العیال بلی حق است و رزق با زن و عیال است [19] .
و اما مقام دوم كه جهت ترغیب و تاكید در حسن سلوك و حسن معاشرت بانسوان باشد خدا در قرآن فرموده: و عاشروهن بالمعروف فان كرهتموهن فعسی ان تكرهوا شیئا و یجعل الله فیه خیرا كثیرا [20] یعنی مخالطه و صحبت كنید با زنهای خود به خوبی، پس اگر كراهت دارید از ایشان، بسا چیزها كه از آنها كراهت دارید ولی خداوند قرار می دهد در آنها خیر و نیكی بسیاری. از اینجا معلوم می شود اگر مردی گرفتار زن بداخلاقی شود و از او كراهت داشته باشد و برای خدا با او بسازد و صبر كند خداوند در دنیا و آخرت برای او خیر بسیاری مقرر فرماید كه من جمله فرمودند ثواب صبر ایوب برای او نوشته شود و اگر كراهت برای بد صورتی او باشد. نوشته اند بعضی از حكماء و دانشمندان زن خوش صورت نمی خواستند، برای آنكه اگر خوش صورت باشد سبب كثرت مجامعت شود و آن سبب و موجب كم شدن قوا و كوتاهی عمر است و در سوره ی بقره آیه 229 فرموده: فامساك بمعروف او تسریح باحسان یعنی درباره زنهای خود یا نگاه داشتن به خوبی و یا رها كردن به نیكی، پس بایستی زن را یا خوشدل نگاه داشت یا به نیكی و خوشوقتی او را رها نمود و در آیه قبل از آن فرموده: و لهن مثل الذی علیهن بالمعروف و للرجال علیهن درجة [21] یعنی و زنان را نیز بر مردان حقی باشد مانند آنكه مردان را بر ایشان حقی باشد.
در حدیث وارد است كه زن معاذ، رسول را گفت یا رسول الله صلی الله علیه و آله حق زنان بر مردان چیست؟ فرمود: آنكه بر روی ایشان نزنند و ایشان را زشت نخوانند و از آنچه خورند ایشان را نیز دهند و آنچه پوشند ایشان را هم پوشانند و از ایشان هجران ننمایند و فرمود: ایشان اسیرانند نزد شما و مالك نباشند بر نفس خود هیچ چیز را و به امانت خدا ایشان را گرفته اید و به فرموده ی خداوند ایشان را بر خود حلال نموده اید.
[ صفحه 73]
و در تفسیر شیخ ابوالفتوح رحمةالله علیه نقل شده از میمونة زوجة النبی كه رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خیار الرجال من امتی خیارهم لنسائهم و خیر النساء من امتی خیر هن لازواجهن یعنی بهترین مردان از امت من آنها باشند كه خیر و احسان كنند زنان خود را و بهترین زنان امت من آنها باشند كه خیر و خوبی كنند با شوهرهای خود و چون حمل بردارند در هر شب و روزی اجر هزار شهید برای آنها باشد كه در راه حق كشته شده صابرا محتسبا و هر یك از ایشان را در بهشت فضیلت دهند بر حورالعین به مقدار فضیلت من بر كمتر كس از امت من و بهترین زنان امت من آنان باشند كه رضای شوهر نگاه دارند در هر چه كه او خواهد مادامی كه معصیت بر خدا نباشد و بهترین مردان از امت من آن باشد كه با اهل خود به رفق و لطف نماید یعنی به مدارا و ملایمت و مرحمت زندگانی كند، چنانچه مادر به لطف با فرزند خود كند. هر مردی از ایشان را یعنی با این اخلاق در شب و روزی اجر صد شهید باشد كه در راه حق كشته شود صابرا محتسبا. عمر بن خطاب گفت: یا رسول الله صلی الله علیه و آله چون است كه مردان را مزد شهید باشد و زنان را مزد هزار شهید؟ حضرت فرمود: ندانی كه مزد زنان از مردان بیش باشد و ثوابش نزد خداوند تمامتر بود و خدای تعالی در بهشت درجات مرد رفیعتر كند به رضای زن از او و به دعای زن او را. بعد از آن فرمود آیا ندانستی بعد از شرك به خدا هیچ گناهی وزر و وبالش بیشتر نیست از آنكه زن معصیت و مخالفت شوهر خود كند و فرمود بترسید در حق دو ضعیف؛ زن، و یتیم كه شما به واسطه ایشان نزد خداوند مسئول می باشید و از شما بپرسند از ایشان. هر كه با ایشان احسان كند به رحمت و رضوان رسد، هر كه به ایشان بدی كند مستوجب سخط خدای تعالی شود. حق مرد بر زن چون حق من است بر شما و هر كه حق من ضایع كند باز گردد به غضب خدا و مأوای او دوزخ است و آن بد جائی است. چون حدیث شریفی بود بتمامه نقل شد [22] .
و بعضی از علماء - رحمة الله علیهم - در بعضی كتب خود حقوق مرد را بر زن هفده چیز شمار نموده اند و حقوق زن را بر مرد سی چیز به شمار آورده اند و بسیاری از آنها مستحب است، به كتب مفصله در این باب رجوع شود. و للرجال علیهن درجة و مردان را بر زنان درجه و فضل و پایه ای است [23] در بیان مراد از این درجه و مزیت و فضل اختلافی است:
عبدالله بن عباس گفته مهر و نفقه اوست و بعضی گفته اند مزیت و فضیلت مرد بر او به مزید عقل است و بعضی گفته اند به مزید میراث مرد است و بعضی گفته اند
[ صفحه 74]
به وجوب جهاد است بر مرد. جابر و انس بن مالك به دو روایت روایت كرده اند كه پیك زنان نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و گفت: یا رسول الله ذهب الرجال بفضل الجهاد فما لنا یعنی: مردان فضیلت جهاد بردند، پس ما را چیست؟ حضرت فرمود: سلام مرا به ایشان برسان و بگو طاعت شوهران داشتن، ایشان را برابر جهاد و شهادت باشد و لكن كم باشد كه به جای آورند [24] و روایت دیگر فرمود: مهنة احد یكن فی بیتها تدرك عمل المجاهدین فی سبیل الله یعنی خدمت و زحمت یكی از شما در خانه خودتان ثواب جهاد فی سبیل الله دارد [25] و بعضی گفته اند به آن است كه طلاق به دست مردان است و برخی گویند به آن است كه مردان را از زنان عده نباشد و زنها از مردان باید عده بگیرند بعد از طلاق و وفات. و بعضی گفته اند به گواهی و شهادت است كه شهادت دو زن به جای یك مرد محسوب است.
جمعی گویند به قوت بر عبادت است، بلكه به تمام قوای بدنی و ادراكی چنانچه دانشمندان گفته اند قوت ادراكی و جسمی زن ثلث مرد است و در جای دیگر از قرآن فرموده: الرجال قوامون علی النساء [26] .
[ صفحه 75]
[1] همان ص 29.
[2] من لا يحضره الفقيه ج 3 ص 39. ترجمه: مسلط ترين دشمن مؤمن زن بد است.
[3] وسائل الشيعه ج 20 ص 34. از دعاهاي پيامبر اكرم (ص) مي باشد: [پروردگارا] به تو پناه مي برم از زني كه مرا پير كند قبل از آن كه پيري من فرابرسد.
[4] همان ص 112. رسول خدا (ص) فرمودند: با فضيلت ترين زنان امت من آنهايي هستند كه چهره هايشان زيبا و مهريه هايشان اندك است. (از همه زيباتر در صورت و از همه كمتر در مهريه).
[5] همان ص 53.
[6] سوره ي اسراء آيه ي 70.
[7] رسائل كركي ج 3 ص 162.
[8] وسائل الشيعه ج 20 ص 40 و 41.
[9] كافي ج 5 ص 332.
[10] كنز العمال ج 16 ص 295.
[11] سوره ي بقره آيه ي 223. ترجمه: و براي خويش [چيزي] از پيش بفرستيد.
[12] ميزان الحكمه ج 2 ص 1183. ترجمه: ببين فرزندان خود را در چه جايگاهي قرار مي دهي كه همانا عرق (خون) اثر گذار و مؤثر است.
[13] مقنعه شيخ مفيد ص 79.
[14] اشاره است به آيه ي 224 از سوره ي مباركه ي بقره كه در ابتداي آن مي فرمايد: زنان شما مزرعه هاي شما هستند.
[15] خصال شيخ صدوق ص 27. ترجمه: احترام مؤمن بالاتر از احترام كعبه است.
[16] وسائل الشيعه ج 14 ص 36.
[17] كافي ج 5 ص 331.
[18] سوره ي نور آيه ي 32.
[19] كافي ج 5 ص 330.
[20] سوره ي نساء آيه ي 19.
[21] اشاره است به بخشي از آيه ي 228 سوره ي مباركه ي بقره كه مي فرمايد: و از براي زنهاست مثل آنچه براي ايشان است به خوبي و مردان از زنان درجه اي بالاتر است.
[22] تفسير ابوالفتوح رازي.
[23] تفسير قمي ج 1 ص 74.
[24] روضة الواعظين ص 376.
[25] همان.
[26] اشاره دارد به آيه ي 34 سوره ي مباركه نساء كه در آن مي فرمايد: مردان را بر زنان حق تسلط و قيوميت است.